آخرين سوره اي كه بر پيامبر نازل شد چيست؟
آخرين سوره اي كه بر پيامبر نازل شد چيست؟
آخرين آيه و سوره در روايات منقول از اهل بيت عليهم السلام آمده است كه آخرين سوره، سوره نصر است.
در اين سوره به ظاهر بشارت به پيروزى مطلق شريعت داده شده كه پايههاى آناستوار و مستحكم گشته است و گروه گروه مردم آن را پذيرفتهاند: بسم الله الرحمانالرحيم، اذا جاء نصر الله و الفتح، و رايت الناس يدخلون في دين الله افواجا، فسبح بحمد ربك و استغفره انه كان توابا (12) .
با نزول اين سوره، صحابه خرسند شدند. زيرا پيروزى مطلقاسلام بر كفر و تثبيت و استحكام پايههاى دين را بشارت مىداد. ولى عباس عموىپيامبر از نزول اين سوره سخت غمناك گرديد و گريان شد. پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود: «اى عم چرا گريانى؟»گفت: «به گمانم از پايان كار تو خبر مىدهد». پيامبر صلى الله عليه و آلهفرمود: «همان گونه است كه گمان بردهاى». پيامبر پس از آن دو سال بيشتر زيست نكرد (13).
امام صادق عليه السلام فرمود:«آخرين سوره،اذا جاء نصر الله و الفتح است» (14) .
از اين عباس نيز روايت شده كه آخرين سوره، سوره نصر است (15) و نيز روايت شده است: آخرينسوره، سوره برائت است كه نخستين آيات آن سال نهم هجرت نازل شد و پيامبر صلى الله عليه و آله على عليه السلام را فرستاد تا آن را بر جمع مشركين بخواند (۱۶)
در بسيارى از روايات آمده است: آخرين آيه كه بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نازل شد اين آيه بود: و اتقوا يوما ترجعون فيه الى الله ثم توفى كل نفس ما كسبت و هم لا يظلمون (17).
جبرئيل آن را نازل كرد و گفت: آن را در ميانه آيه ربا و آيه دين(پس از آيه شماره 280)
از سوره بقره قرار دهد و پس از آن پيامبر بيش از 21 روز و بنا بر قولى 7 روز ادامه حيات نداد (18).
احمد بن ابى يعقوب مشهور به ابن واضح يعقوبى(متوفاى سالهاى پس از292) در تاريخ خود چنين آورده است: «گفتهاند كه آخرين آيه نازل شده بر پيامبراكرم صلى الله عليه و آله اين آيه بود: اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتي و رضيت لكم الاسلام دينا (19) ،-سپس در ادامه مىگويد:- و همين گفتار نزد ما صحيح و استوار است و نزولآن در روز نصب مولى امير المؤمنين على بن ابى طالب در غدير خم بوده است» (20).
آرى سوره نصر پيش از سوره برائت نازل شده است،زيرا سوره نصر در سال فتح مكه(عام الفتح)كه سال هشتم هجرت بود، نازل گرديده و سوره برائت پس از فتح، سال نهم هجرت نازل شده است. راه جمع ميان اين روايات بدين گونه است كه بگوييم: آخرين سوره كامل سوره نصر است و آخرين سوره به اعتبار آيات نخستينآن، سوره برائت است. اما آيه و اتقوا يوما ترجعون فيه الى الله ...» (21) طبق روايتماوردى در منى به سال حجة الوداع نازل گرديد (22) . بنابر اين نمىتواند آخرين آيه باشد، زيرا آيه«اكمال»پس از بازگشت پيامبر صلى الله عليه و آله از حجة الوداع در غدير خم بين راه نازل شده است. پس گفته ابن واضح يعقوبى، صحيحتر به نظر مىرسد، زيرا سورهبرائت،پس از فتح مكه، در سال نهم هجرت و سوره مائده در سال دهم هجرت(سال حجة الوداع) نازل شده است. علاوه بر آن،سوره مائده مشتمل بر يك سرى احكام است كه پايان جنگ و استقرار اسلام را مىرساند. به ويژه آيه«اكمال»كه ازپايان كار رسالتخبر مىدهد و با آخرين آيه در آخرين سوره تناسب دارد. پسآخرين سوره كامل، سوره نصر است كه در عام الفتح نازل شد و آخرين آيه كه پايانكار رسالت را خبر مىدهد، آيه«اكمال» است.گر چه ممكن است به اعتبارآيات الاحكام، آخرين آيه: و اتقوا يوما ترجعون فيه الى الله (23) باشد كه در سوره بقره ضبط و ثبت شده است.